Οι Αιτωλοί εμφανίζονται από την προϊστορική περίοδο. Στον Όμηρο, αναφέρονται ότι με τον αρχηγό τους Θόα συμμετείχαν στην Τρωική εκστρατεία με 40 πλοία. Τα χρόνια εκείνα, κατοικούσαν κυρίως κοντά στα παράλια, ενώ κατά την ιστορική περίοδο (μετά το 1100 π.Χ.) αρχίζουν να εγκαθίστανται στο εσωτερικό της Αιτωλίας.
Μέχρι και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο το (431 -404 π.Χ.) οι Αιτωλοί δεν συμμετείχαν στα δρώμενα της Ελλάδας, παραμένοντας αποκομμένοι στους ορεινούς οικισμούς τους, με κύρια γεωργική και κτηνοτροφική ενασχόληση. Από την εποχή εκείνη, αναμειγνύονται ενεργά στα ελληνικά πράγματα. Η αίσθηση της κοινής τους καταγωγής μετουσιώνεται στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. σε μία κοινή διοικητική οργάνωση που ονομάστηκε "συμπολιτεία", ένας θεσμός πρότυπο δημοκρατικής οργάνωσης, όπου όλοι οι Αιτωλοί είχαν δικαίωμα ψήφου, εκλέγοντας τα πολιτειακά τους όργανα κατά το πρότυπο της Εκκλησίας του Δήμου της Αθήνας. Το Θέρμο δεν υπήρξε μία πόλη, αλλά το κέντρο της Αιτωλικής συμπολιτείας όπου συγκεντρωνόντουσαν όλοι οι Αιτωλοί δύο φορές τον χρόνο για να τιμήσουν τους θεούς τους, αλλά και να ψηφίσουν για τα θέματα που αφορούσαν το κοινό τους. Η θέση του Θέρμου, ανάμεσα στους ορεινούς ευρυτανικούς όγκους και τις πεδιάδες των παραλίων, ήταν ιδανική, αφενός, γιατί τα γύρω βουνά αποτελούσαν μια φυσική οχύρωση και, αφετέρου, χωρικά βρισκόταν στο κέντρο της Αιτωλίας.
Στην πολυαίμακτη ιστορία των επόμενων αιώνων, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα τα οποία σφράγισαν την ιστορία των Αιτωλών ήταν το 279 π.Χ. η απόκρουση της λαίλαπας των Γαλατών(Κέλτες).
Οι Γαλάτες έφθασαν στην Ελλάδα ερχόμενοι από την Κεντρική Ευρώπη. Διακόσιες χιλιάδες άγριοι πολεμιστές λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τα πάντα στο πέρασμα τους. Ύστερα από αλλεπάλληλες συγκρούσεις με τους Έλληνες, φθάσανε μέχρι τα σύνορα της Αιτωλίας και τους Δελφούς. Η πορεία των Γαλατών, ένα λουτρό αίματος και βιαιοπραγιών, τερματίστηκε στη θέση Κοκκάλια, ΝΑ του Καρπενησίου, όπου αποδεκατίσθηκαν από τους Αιτωλούς. Η ονομασία Κοκκάλια δόθηκε από τα χιλιάδες κόκαλα των άθαφτων Γαλατών πολεμιστών. Οι Αιτωλοί, κατά τα επόμενα χρόνια, αύξησαν την επιρροή τους και η Συμπολιτεία επεκτάθηκε βορείως, μέχρι τη Λαμία και τις Θερμοπύλες, δυτικά μέχρι τον Αμβρακικό Κόλπο και ανατολικά μέχρι την Θήβα, ενώ ήλεγχε και τμήμα της δυτικής Πελοποννήσου. Τα χρόνια αυτά ήταν πλήρη συγκρούσεων, κυρίως με τους Μακεδόνες διαδόχους του Μεγάλου Αλέξανδρου, που δεν αποδέχονταν την επέκταση της Συμπολιτείας σε εδάφη που επί χρόνια ' θεωρούσαν δικές τους περιοχές. Οι συγκρούσεις κορυφώθηκαν με την έλευση των Ρωμαίων οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι τις διχόνοιες των Ελλήνων τους άφησαν να φθείρονται μεταξύ τους.
Η υπολογίσιμη μακεδονική στρατιωτική μηχανή, η οποία μπορούσε ν' αντιταχθεί στους Ρωμαίους βρέθηκε σε σύγκρουση με τους υπόλοιπους Έλληνες και, κυρίως, με τους Αιτωλούς οι οποίοι τελικά συμμάχησαν με τους Ρωμαίους και τους βοήθησαν στη μάχη Κυνός Κεφαλαί το 197 π.Χ. για να νικήσουν τον Φίλιππο τον Ε' που πριν από 21 χρόνια, το 218 π.Χ. κατέστρεψε ολοκληρωτικά το Θέρμο.
Οι διχόνοιες μεταξύ των Ελλήνων επέτρεψαν στους Ρωμαίους να διεισδύσουν στην Ελλάδα και να υποτάξουν την Αιτωλική Συμπολιτεία το 189 π.Χ. και την υπόλοιπη Ελλάδα μέχρι το 146 π.Χ.
|
